Đại hội thể thao huyện Chi Lăng, Lạng Sơn, lịch sử chống giặc ngoại xâm của dân tộc

đại hội thể thao huyện Chi lăng: 3 cờ to đại
4m x 6m, 3 x 4,5m, 1,2 x 1,8m
và hình ảnh ải Chi Lăng ,lịch sử chống ngoại xâm

logo Đại hội thể thao Việt Nam

tặng cờ cho các đội

hình ảnh ải Chi Lăng - Lạng Sơn

I- LỊCH SỬ
Xã Chi Lăng có Ải Chi Lăng và Quỷ Môn Quan. Ải Chi Lăng là một ải thuộc xã Chi Lăng, huyện Chi Lăng, tỉnh Lạng Sơn trên Quốc lộ 1A từ Hà Nội đi Lạng Sơn theo hướng Đông Bắc từ Trung châu Bắc Bộ. Từ thời sơ sử, cổ sử VN, con người đã để lại ở Chi Lăng vết tích của nền văn hóa Bắc Sơn-Mai Pha, với những hang động đẹp và những mảnh rìu đá, mảnh gốm.
Những năm trước và sau công nguyên, lịch sử đã chọn lựa Ải Chi Lăng như một địa danh đặc biệt gắn với sự nghiệp dựng nước và giữ nước, đấu tranh chống các triều đại phong kiến Trung Hoa xâm lược của dân tộc Việt Nam. Ải Chi Lăng đã gắn liền với những hoạt động của các nhà quân sự tài năng như: Lê Hoàn, Lý Thường Kiệt, Trần Quốc Tuấn, Lê Lợi và những thủ lĩnh của xứ Lạng như: Phò mã Thân Cảnh Phúc, Thế Lộc, Hoàng Ðại Huề.
Chi Lăng vẫn còn đó, Mã Yên vẫn còn đây và dấu tích tượng đá hình người quỳ gối cụt đầu có tên gọi là “Liễu Thăng thạch”… hình tượng của tên viên tướng nhà Minh bị Lê Sát, tướng quân của Lê Lợi, chém chết tại ải Chi Lăng tròn 589 năm trước (năm 1427):
“Bản nguyệt thập bát nhật Liễu Thăng vị ngã quân sở công, kế trụy ư Chi Lăng chi dã … Bản nguyệt nhị thập nhật Liễu Thăng hựu vị ngã quân sở bại, thân tử ư Mã Yên chi sơn …”
(Ngày mười tám, trận Chi Lăng, Liễu Thăng thất thế.
Ngày hai mươi, trận Mã Yên, Liễu Thăng cụt đầu).

II- HIỂM HỌA VỚI NGOẠI XÂM
Ải Chi Lăng cấu thành từ một thung lũng hẹp ép giữa hai dãy núi, phía Đông là dãy núi đất Bảo Đài-Thái Họa và phía Tây là núi đá Kai Kinh (Cai Kinh) dựng đứng. Con sông Thương ngoằn ngoèo chảy dọc theo thung lũng, bên con đường quốc lộ số 1A mà trước kia là đường cái quan lên biên giới, xuôi về kinh đô. Con đường sắt xuyên Việt với ga trung tâm là “ga Trăm Năm” (cách Hà Nội 105 km), được xây dựng từ thời Pháp thuộc tạo thuận lợi cho thông thương lên vùng Đông Bắc Việt Nam và ít nhiều làm giảm tính chất hiểm địa của cửa ải.
Những ngọn núi thấp rải rác dọc thung lũng và trấn ven đường cái quan như: núi Hàm Quỷ, núi Phượng Hoàng, núi Kỳ Lân, núi Mã Yên. Đóng khóa hai đầu của thung lũng, nơi hai vòng cung núi đất phía Đông và núi đá phía Tây khép lại, là lũy Ải Quỷ phía Bắc và núi Ngõ Thề phía Nam, khoanh kín trong lòng một ải quan dài 5 km, rộng khoảng 3 km.
Tại Ải Chi Lăng còn có Thành Chi Lăng ở vào cây số 109 tính từ Hà Nội và tới cây số thứ 154 thì tới tỉnh lỵ Lạng Sơn (theo “Đi thăm đất nước” của Hoàng Đạo Thúy).
Theo “Địa dư các tỉnh Bắc Kỳ”, Thành cổ tại Ải Chi Lăng do quân Minh đắp trong thời gian xâm lược Việt nam có chu vi 154 trượng và cao 5 thước, nay chỉ còn nền cũ. Ở gần cửa Nam của thành còn phiến đá khắc 5 chữ “Hoàng tráng nhị thập đội” (nơi trú đóng của đội quân Hoàng tráng thứ 20).
Phía nam Ải Chi Lăng có hai khối đá lớn, một khối có hình dáng giống như thanh kiếm khổng lồ gọi là Lê Tổ Kiếm (thanh kiếm của vua Lê Thái Tổ) và một tượng đá có hình dáng như một người quỳ gối và bị cụt đầu gọi là Liễu Thăng Thạch (tức đá Liễu Thăng, ám chỉ tướng Liễu Thăng bị Lê Sát chém cụt đầu tại ải).
Trong suốt lịch sử xâm lăng của kẻ thù phương Bắc, từ nhà Tống, nhà Nguyên, nhà Minh đến nhà Thanh, Lạng Sơn luôn được coi là vị trí chiến lược chủ yếu và là hướng tấn công chính, lý do là vì ở đó là đồng bằng và chiếm được Lạng Sơn là chiếm được cửa ngõ châu thổ sông Hồng và chỉ còn 150 km dọc đường cái quan (nay là quốc lộ 1A) là có thể tiến chiếm kinh đô Đại Việt. Tuy nhiên, với giặc ngoại xâm, Ải Chi Lăng trên con đường bách lý xuôi từ biên giới với Ải Nam Quan, qua Lạng Sơn về Thăng Long – Hà Nội, lại là một tử địa vì quy mô hoành tráng, đồ sộ, địa thế hiểm yếu thập nhân khứ, nhất nhân hoàn (10 kẻ đi chỉ 1 kẻ quay về được) của nó.
Suốt quá trình dựng nước và giữ nước của nhân dân Việt Nam, với chiến lũy hình thang tại Ải Chi Lăng cùng hệ thống đầm lầy, sông suối, núi non hiểm trở của nó, luôn là bức tường thành từ xa của kinh đô Thăng Long ngăn bước viễn chinh quân xâm lược phương Bắc.

III- BẢO TÀNG LỊCH SỬ NGOÀI TRỜI LỚN NHẤT
Năm 1980, sau khi tham dự hội thảo kỷ niệm 600 năm ngày sinh Nguyễn Trãi, sử gia người Pháp, tiến sĩ Charler Faudier đã đến Chi Lăng tham quan và ngạc nhiên thốt lên:
“Đây là một bảo tàng lịch sử ngoài trời lớn nhất thế giới!”.
Trải rộng trên địa bàn hai xã Chi Lăng và Quang Lang, khu di tích lịch sử Chi Lăng dài đến 20 km với 52 điểm di tích. Và có lẽ không một cửa ải nào trong lịch sử nước Việt lại hào sảng chiến công như Chi Lăng.
Cái thế của một đất nước luôn bị kẻ thù “Tàu khựa” rình rập đã bù đắp cho giang san một miền đất hiểm yếu.
Đứng trước nhà trưng bày chiến thắng Chi Lăng, phóng tầm mắt ra một dãy núi như tường thành dựng đứng mới thấy được thế trận mà thiên nhiên đã ban tặng cho đất nước Việt. Kẹp giữa hai dãy núi sừng sững chỉ còn một cửa ải hẹp và dài, con đường duy nhất kẻ thù có thể tiến về kinh đô Đại Việt xưa. Đi qua ải này, chỉ cần phục binh đánh chặn thì kẻ thù không thể nào xoay xở. Bởi thế Chi Lăng luôn là tử địa của quân xâm lược Tàu phương Bắc.

IV- TƯỢNG ĐÀI CHIẾN THẮNG DỰNG TẠI ẢI NAM QUAN
Khu di tích lịch sử Chi Lăng nằm trong vùng ải Chi Lăng, bao gồm 52 điểm kéo dài gần 20km, phần lớn thuộc hai xã Chi Lăng và Quang Lang và chủ yếu liên quan đến trận đánh ngày 10-10-1427 giết chết Liễu Thăng, chủ tướng quân xâm lược nhà Minh. Khu di tích lịch sử Chi Lăng được Bộ Văn hóa Thông tin (nay là Bộ Văn hóa Thể Thao và Du lịch) xếp hạng Di tích lịch sử Quốc gia từ năm 1962.
Bia chiến thắng và Bảo tàng Chi Lăng được xây dựng tại khu di tích này vào năm 1982, nhân kỷ niệm 555 năm chiến thắng Chi Lăng 1427. Tượng đài kỷ niệm chiến thắng Chi Lăng cũng được xây dựng vào những năm sau đó.

V- MƠ MỘT “CHI LĂNG PHÙ ĐIÊU”
Với địa thế của mình, được mệnh danh là “bảo tàng lịch sử ngoài trời lớn nhất”, lại có vị trí thuận tiện khi cách Hà Nội chỉ 105 km và cách Lạng Sơn 50 km, Chi Lăng sẽ thu hút du khách nhiều hơn nếu biết liên kết được tất cả 52 điểm di tích này làm thành một tour khép kín, kết hợp tham quan các di tích lịch sử lẫn tìm hiểu văn hóa của đồng bào các dân tộc trong vùng.
Hiện nay, ở nhà “trưng bày chiến thắng”, có rất nhiều khách đến tham quan, nhưng tham quan nhà trưng bày thì … chỉ có 30 phút là đã hết chổ xem, sau đó không biết đi thêm những đâu, trong khi toàn khu vực di tích có đến 52 điểm tham quan.
Một doanh nhân làm du lịch từng tâm sự: “Nếu chọn một nơi để minh chứng sự quật cường của người Việt chống lại kẻ thù xâm lược phương Bắc suốt mấy ngàn năm, thì có lẽ không đâu hơn đất Chi Lăng. Bởi thế, Chi Lăng cần được quảng bá nhiều hơn, có nhiều cách thu hút du khách hơn, một ngày hội Chi Lăng hằng năm sẽ góp phần giáo dục truyền thống yêu Nước cho thế hệ trẻ”.
Và phần của du khách, khi đi dọc dài theo con đường qua ải Chi Lăng nhiều người cũng đã từng mơ, sao không thể có một bức phù điêu như một trường thành, tái hiện chiến thắng của Cha Ông ngày trước qua các triều đại Đinh, Lý, Trần, Lê … Một bức phù điêu dài vài trăm mét trên ải Chi Lăng, dọc con đường xuôi Lạng Sơn – Hà Nội khiến mỗi người dân khi nhìn thấy sẽ tự hào hơn về lịch sử nước mình, nuôi dưỡng trong lòng tinh thần quật cường bảo vệ chủ quyền Tổ quốc. Những hình ảnh trên phù điêu ấy sẽ luôn là một bài học quý giá, nhắc nhở chúng ta rằng:
“Cha Ông ta đã bảo vệ giang sơn đất Việt như thế nào …”.
Lịch sử nước Việt đã nhiều lần đối mặt với quân xâm lược phương Bắc, và dù thế giặc có mạnh đến đâu, thì ải Chi Lăng cũng là mồ chôn quân giặc, là nơi quân thù nếm mùi thảm bại:
– Không chỉ thời nhà Minh với tướng giặc Liễu Thăng bị chém bay đầu, mà từ thuở nhà Tống cho quân sang xâm lăng Đại Cồ Việt, tướng quân Lê Hoàn đã từng giết chết tướng giặc là Hầu Nhân Bảo.
– Thời nhà Lý, phòng tuyến Chi Lăng của phò mã Thân Cảnh Phúc cũng đả đánh tan tác đạo binh nhà Tống trong cuộc xâm lược Đại Việt lần thứ hai.
– Thời nhà Trần, tướng nhà Nguyên là Nghê Nhuận qua ải Chi Lăng cũng bị phục binh bẫy hố, cả người lẫn ngựa bỏ mạng trên ải này …

VI- ẢI CHI LĂNG TRONG THI VĂN
Từ thế kỷ 14, tể tướng nhà Trần là Phạm Sư Mạnh, dừng chân trước ải Chi Lăng trên bước đường tuần thú xứ Lạng đã cảm thán trong bài Chi Lăng động khi Lâu phong bạt mã cao hồi thủ (trước gió ghì cương ngựa, lên cao ngoảnh đầu nhìn) với câu thơ:
Chi Lăng quan hiểm dữ thiên tề (Chi Lăng ải hiểm tựa lên trời).

VII- QUỶ MÔN QUAN
Theo Phương Đình dư địa chí, xã Chi Lăng có quan lộ hẹp. Từ Chi Lăng nhìn lên dãy trường thành thế trận núi đá hiểm trở, sông sâu nước độc, có thể thấy một ngọn núi hình mặt quỷ, lối đó gọi là Quỷ Môn quan. Đèo Sài Hồ (Cách Quỷ Môn Quan không xa), nơi mỗi đêm ngọn gió thổi qua Quỷ Môn Quan nghe âm u ghê rợn bay tới. Từ đầu dốc làng Tổng Cút, xã Bắc Thủy, huyện Chi Lăng lên đỉnh dốc núi Kéo Đòn, xã Tân Thành
Ai đã lên Lạng Sơn vào mùa gió đông đều biết đến tiếng hú của gió khi thổi qua chuỗi hang động của ngọn núi hình mặt quỷ, nó như tiếng gọi từ âm ti, khắc khoải và ghê rợn.
Sách Vân đài loại ngữ của Lê Quý Đôn dẫn lời chép trong Hoàn Vũ Ký của Trung Quốc cho biết: “Quỉ Môn quan nằm ở phía Nam huyện Bắc Lưu (Bắc Lưu thuộc châu Uất Lâm tỉnh Quảng TâyTrung Quốc), cách huyện lỵ Bắc Lưu khoảng 30 dặm về phía nam. Tại cửa quan này có hai khối núi đối nhau và ở giữa có độ rộng 30 bước, tục gọi Quỷ Môn Quan. Thời Mã Viện nhà Hán đánh man Lâm Ấp, đi qua Việt Tộc dựng bia và tạc rùa đá”.
Sách ấy lại nói rằng: “Đời nhà Tấn (265-420) sang đánh Giao Chỉ, đều do Quỉ Môn quan, ở đây rất nhiều lam chướng, mười người đi, chín người không trở về” (Đại Nam Nhất Thống Chí – Quốc Sử Quán Triều Nguyễn).
Binh lính qua đó bị chết nhiều đến nỗi đã phải để lại câu thơ hãi hùng còn lưu đến bây giờ:
“Quỷ Môn Quan, Quỷ Môn Quan!
Thập nhân khứ, nhất nhân hoàn”
Dịch nghĩa là:
“Ải cửa Quỷ, Ải cửa Quỷ! Mười người đi, chỉ một người trở về “.

Ô Nhục Quan

VII- SỨ TÀU GHÉT QUỶ MÔN QUAN
Cửa quan Quỉ Môn: ở phía nam châu Ôn, thuộc địa phận xã Chi Lăng, con đường qua ải nhỏ hẹp, đá núi hiểm cao, phía tây gần khe sâu, nước độc không thể ăn uống, rừng rú rậm rạp, địa hiểm ác, có đá như đầu ma quỉ, nên đặt tên như vậy. Ngạn ngữ nói: “Quỉ Môn quan, thập nhân khứ, nhất nhân hoàn” , nghĩa là tại Quỉ Môn quan, mười người (Trung quốc) ra đi (vào nước Nam), chỉ có một người trở về (Trung quốc).
Thời Lê Trung Hưng sứ Trung Hoa sang Việt Nam sắc phong, ghét tên Quỷ Môn Quan nên đổi gọi bằng tên Úy Thiên Quan (có lẽ muốn nói cửa quan sợ thiên triều?)
Xin có mấy câu thơ tặng quí vị sứ giả “nước nhớn” Trung Quốc:
“Quỉ Môn quan, Quỉ Môn quan …
Thập nhân khứ, nhất nhân hoàn”
Sứ Tàu qua đó nghe mà “rét”
Mới đổi gọi là “Úy Thiên quan”
Theo Việt Hoa thông sứ sử lược của Bế Lãng Ngoạn và Lê Văn Hòe, sứ bộ Việt Nam trên bước đường thiên lý sang Trung Hoa đều dừng tại Quỷ Môn Quan trước khi tiến đến ải Nam Quan. Như vậy, Quỷ Môn Quan chính là một phần không thể tách rời của ải Chi Lăng.
Tuy là miền hiểm địa khi chiến tranh, nhưng Chi Lăng cũng là đất cho người những sản vật ngọt thơm. Quả na ở Chi Lăng nay đã là một thương hiệu nổi tiếng, được trồng nhiều trên những sườn núi, một nguồn thu đáng kể cho người dân vùng đất này. Khách dừng lại tham quan khu di tích và nhà trưng bày chiến thắng Chi Lăng có thể được mời ăn những quả na ngọt ngào, dày cùi, hạt nhỏ, thơm ngát.

VIII- LỜI BÀN CỦA KẺ HẬU NHÂN
Thật ra Quỉ Môn quan chỉ là tên gọi một ải quan của nước Nam, có liên quan gì đến Trung Quốc đâu mà phải lo đổi tên? Nếu những ông vua “con trời” biết tôn trọng đường biên giới trên bộ và dưới biển để dân chúng hai nước Trung-Việt được sống bình yên thì đâu có chuyện “đi mười, về một”?
Bởi vì địa thế nước Nam hiểm trở như thế, khí hậu nước Nam nóng bức, ẩm ướt độc hại như thế, người nước Nam mưu trí, đảm lược như thế thì … đoàn
quân “thiên triều” qua nước Nam xâm lược, trở về được 10% là may mắn lắm rồi còn gì!